Een papiertje met veel gevolgen
Wat is een strafblad precies en wanneer krijgt men er een?
Door: Bo Driesen
Een strafblad kan veel gevolgen hebben. Een van de bekendste gevolgen is de verslechterde positie op de arbeidsmarkt, maar personen met een strafblad kunnen soms ook geen verblijfsvergunning of wapenvergunning meer krijgen. Zo kunnen mensen met een strafblad niet meer aan de slag als bijvoorbeeld advocaat, docent, politieagent, etc. Voor veel mensen is het echter onduidelijk voor welke overtredingen zij een strafblad zullen krijgen. Wat is een strafblad precies en wanneer krijgt men er een?
Wat is een strafblad?
Wanneer iemand de wet overtreedt krijgt zij strafblad. Dit gebeurt pas wanneer de verdachte ook daadwerkelijk vervolgd is door het Openbaar Ministerie (hierna: OM). Het strafblad is een document in het Justitieel Documentatie Systeem, het woord strafblad komt echter niet op dit document te staan. In dit systeem wordt het officieel een ‘uittreksel justitiële documentatie’ genoemd. Dit document kan altijd door de geadresseerde worden opgevraagd bij de Justitiële Informatiedienst. Echter, derden kunnen ook toegang krijgen tot dit document, bijvoorbeeld bij een sollicitatieprocedure of de aanvraag van een wapenvergunning. Verder kan een strafblad gevolgen hebben voor het verkrijgen van een Verklaring Omtrent Gedrag. Deze verklaring wordt vaak gebruikt als criterium om aangenomen te worden, waardoor mensen met een strafblad moeite kunnen krijgen met het vinden van een baan.[1]
Wanneer krijg je een strafblad?
Personen boven de 12 jaar kunnen een strafblad krijgen. Er moet onderscheid worden gemaakt tussen een strafblad met betrekking tot een overtreding en een strafblad met betrekking tot een misdrijf.[2]
Wanneer een misdrijf is begaan zal de verdachte een strafblad krijgen vanaf het moment dat het OM de zaak gaat behandelen. Hoewel de geldigheidsduur van het strafblad per misdrijf kan verschillen, krijgt men altijd een strafblad bij een begane fout dat gekwalificeerd wordt als een misdrijf. Wanneer het OM besluit de zaak te seponeren of de rechter beslist tot vrijspraak van de verdachte, zal de notitie op het strafblad niet verdwijnen. Echter, wanneer de rechter beslist tot vrijspraak van de verdachte zal op het strafblad worden genoteerd dat de persoon verdachte was, maar niet dat diegene het feit begaan heeft. Hierop zijn twee uitzonderingen, waardoor de persoon toch geen strafblad krijgt. De verdachte krijgt namelijk geen strafblad wanneer hij ten onrechte als verdachte is aangemerkt of indien hij niet wordt vervolgd vanwege het feit dat de persoon onjuist door een opsporingsambtenaar bejegend is.[3]
Anders dan bij een misdrijf hangt het krijgen van een strafblad bij een overtreding af van de overtreding zelf en de opgelegde straf. Een aantal overtredingen komen altijd op het strafblad, deze kunnen worden gevonden in het Besluit justitiële en strafvorderlijke gegevens (hierna: het besluit). Het gaat onder andere om overtredingen betreffende de algemene veiligheid van personen en goederen, de openbare orde en fraude.[4] Een overtreding die op het strafblad genoteerd wordt is bijvoorbeeld openbaar dronkenschap (art. 426 Sr). Wanneer de overtreding niet genoemd wordt in het besluit én het gaat om een lage straf – minder dan €130,- –, wordt deze overtreding niet genoteerd. Maar wanneer de rechter een extra straf oplegt zal de overtreding wel op het strafblad komen te staan. Ook wanneer de persoon een voorwaardelijk sepot van het OM krijgt zal hij een strafblad krijgen. Een voorwaardelijk sepot houdt in dat de zaak niet meer behandeld zal worden, mits de verdachte aan een voorwaarde voldoet. Zo’n voorwaarde kan bijvoorbeeld zijn het aanbieden van excuses of een contactverbod.[5]
Verder zit ook verschil in de geldigheidsduur. Bij een overtreding zal het strafblad in beginsel vijf jaar geldig zijn. Als de verdachte een gevangenisstraf, taakstraf, of geldboete van de derde categorie of hoger heeft gekregen, zal het strafblad pas na 10 jaar verlopen.[6] Wanneer de dader een misdrijf heeft begaan waarop meer dan zes jaar gevangenisstraf staat, zal het strafblad 30 jaar standhouden. Wanneer op het begane misdrijf minder dan zes jaar gevangenisstraf staat, is de geldigheidsduur van het strafblad 20 jaar. Bij sommige misdrijven is het zelfs mogelijk de termijn van 30 jaar te verlengen.[7]
Al met al zitten er veel haken en ogen aan het strafblad. Grofweg moet rekening worden gehouden met de aard van het strafbare feit (overtreding of misdrijf) én de straf of maatregel die opgelegd wordt. Zelfs de geldigheidsduur is ingewikkeld, deze zou uiteindelijk op kunnen lopen tot wel 50 jaar. Door alle regels en uitzonderingen zien veel mensen door de bomen het bos niet meer zien. Door de vele gevolgen die het strafblad kan hebben is het zeer belangrijk, zeker met oog op de toekomst, kennis te hebben over hoe het strafblad in elkaar steekt.
[1] A. Pruis, ‘VOG steeds vaker nodig, maar wat als je een strafblad hebt?’, nos.nl, 18 december 2019.
[2] ‘Strafblad en het Justitieel Documentatie Systeem’, justid.nl.
[3]Strafblad en het Justitieel Documentatie Systeem’, justid.nl.
[4] Art. 4 Besluit justitiële en strafvorderlijke gegevens.
[5] ‘Wanneer strafblad’, juridischloket.nl.
[6] Art. 6 Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens.
[7] Art. 4 Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens.