Voorlopig ontkomen we nog niet aan kolen

Voorlopig ontkomen we niet aan kolen. Is biomassa de oplossing voor de energiecrisis?

Door: Gijs-Erik Mariën

De Vicepresident van de Europese Commissie, Frans Timmermans, beweert in zijn dertien wetten plan dat biomassacentrales een belangrijke schakel vormen in onze energietransitie.[1] Kerncentrales zijn al uitgesloten, omdat deze pas na tien tot twaalf jaar gangbaar zijn; tel hier de 15 jaar die nodig is om dit project te plannen nog eens bij op.[2] Kolen hebben vanzelfsprekend ook geen voorkeur, vanwege de hoge CO2-uitstoot. Zijn biomassacentrales dan de oplossing voor Europa om onafhankelijk te worden van Russisch gas?

Klimaatambities van Timmermans

De Europese Commissie heeft afgesproken dat er in 2030 55% CO2-reductie moet zijn. Vervolgens is het doel dat de Europese Unie als geheel energieneutraal moet zijn in 2050. Deze plannen worden de Green Deal genoemd.[3]Timmermans wil dit onder andere bereiken door biomassacentrales. Want: ‘Zonder biomassa redden we het niet’, aldus Timmermans.[4]

Wat is een biomassacentrale?
Een biomassacentrale gebruikt alleen jonge biomassa - dus geen kolen - voor het opwekken van ‘groene’ energie.[5]Biomassa bestaat uit biologisch of organisch afval zoals hout, mest, groente- en fruitresten of sommige gewassen. De energie wordt opwekt uit jong organisch materiaal middels verbranding, vergisting of vergassing van de biomassa.[6]Hierbij is hout het meest gebruikte biomateriaal.[7]

Roofbouw
De toenemende bouw van biomassacentrales levert tevens een grotere vraag naar hout op. Door het gebrek aan bruikbaar hout met een milieuneutraal effect, bijvoorbeeld resthout, pallets en snippers, dreigen volwassen bossen overal ter wereld te worden gekapt voor de Europese biomassacentrales.[8] Dit leidt tot vernietiging van bosecosystemen en het uitsterven van dieren die van dit bos afhankelijk zijn. Vanaf begin 2019 is er, vanwege de bijstook in kolencentrales, al meer dan vier miljoen ton hout per jaar nodig. In 2018 importeerde Nederland echter minder dan 200.000 ton aan houtpellets.  Desondanks bleef de Nederlandse overheid biomassacentrales subsidiëren.[9] Daarbij brengt de overstap op biomassacentrales het risico met zich mee dat de uitstoot van CO2 eerst vele jaren zal stijgen voordat deze daalt. Het kan wel 100 jaar duren voordat sprake is van een vermindering van CO2. Alleen rest- en afvalhout voor het gebruik van biomassacentrales had dit nadeel niet of in veel mindere mate, maar daar is een tekort aan. Als roofbouw zal toenemen om uit hout meer energie op te wekken, zal minder CO2 worden opgenomen door de bomen. Dit zal het bereiken van de CO2-doelen voor 2050 eerder vermoeilijken dan verwezenlijken.[10] 

‘Het invoeren van beleid dat biomassa gelijkstelt aan schonere energiebronnen kan rampzalig zijn’, zei ecoloog Beverly Law van de Oregon State University tegen Scientific American. ‘Dat doet precies het tegenovergestelde van wat we moeten doen: emissies omlaag brengen.’[11]

Tevens is het twijfelachtig of de manier van transport van het hout wel zo milieuvriendelijk is. Op korte afstanden gebeurt dat meestal met vracht- en tankwagens; langere afstanden worden overbrugd met goederentreinen of containerschepen. Volgens een studie van de Universiteit Wageningen zijn voor de grondstoffen in één verbrandingscentrale in Noord-Brabant al vierhonderd binnenschepen per jaar nodig.  En dan wordt de vervuiling door zeeschepen, die in de haven van Rotterdam aanmeren voor de latere binnenlandse overslag via kleinere vaartuigen, niet eens meegerekend.[12]

Conclusie
We kunnen stellen dat biomassacentrales voor het milieu meer schade veroorzaken en dat voor de komende tijd zal moeten worden teruggevallen op schonere kolencentrales om aan de energievraag te voldoen. Verder is de Europese Unie bezig met de import van vloeibaar gas (LNG) om te helpen met dit tekort als gevolg van de crisis met Rusland.[13] Echter, op zeer korte termijn biedt dit geen oplossing, omdat hiervoor onvoldoende LNG-terminals en de daarbij behorende infrastructuur voor distributie ter beschikking staan in Europa.[14] Dit staat nog los van de kosten van het stoken van LNG in relatie tot het stoken van kolencentrales.[15] We zijn aldus nog niet van de kolen af.

[1] ‘Opletten Jetten, trap niet in biomassaplannen Timmermans’, bnnvara.nl, 19 januari 2022.

[2] ‘EEN NIEUWE KERNCENTRALE? NEE, DANK JE’, groenlinks.nl.

[3] F. Timmermans, ‘Europese Green Deal’ ec.europa.eu.

[4] ‘EU-klimaatdictator Frans Timmermans blijft biomassa door de strot duwen: ‘Zonder dat gaan we het niet redden!’’, milieuzaken.org, 24 mei 2021.

[5] ‘Biomassa voor- en nadelen’, unitedconsumers.com.

[6]  ‘Biomassa voor- en nadelen’, unitedconsumers.com.

[7] ‘Biomassa’, milieucentraal.nl.

[8] ‘Niet genoeg resthout voor biomassacentrales: ontbossing dreigt’, bnnvara.nl, 28 januari 2020.

[9] ‘Houtverbranding in biomassacentrales is totaal niet duurzaam’, parool.nl, 15 oktober 2019.

[10] ‘Houtkap voor bio-energie kan tot meer CO2-uitstoot leiden’, pbl.nl, 13 augustus 2013.

[11]  ‘Zonder biomassa haalt Nederland zijn klimaatdoelen niet. Hoe werkt het, en hoe duurzaam is het?’, decorrespondent.nl, 31 augustus 202

[12]  ‘Zonder biomassa haalt Nederland zijn klimaatdoelen niet. Hoe werkt het, en hoe duurzaam is het?’, decorrespondent.nl, 31 augustus 2020.

[13] ‘Europa wil versneld af van het Russische gas: "Twee derde minder gas uit Rusland importeren tegen eind dit jaar"’, vrt.be, 8 maart 2022.

[14] ‘Duitsland loopt mijlenver achter, maar zet vol in op vloeibaar gas’, nos.nl, 24 april 2022.

[15] ‘Zo kunnen we sneller van het Russische gas af’, rtlnieuws.nl, 28 februari 2022.